Φεστιβάλ Βερολίνου 2012: Αφιέρωμα

62ο Διεθνές Φεστιβάλ Βερολίνου: Τι περιλαμβάνει;

Φεστιβάλ | 08 Φεβρουαρίου 2012 | SevenArt.gr

Του Ιάκωβου Γωγάκη

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

400 ταινίες, περισσότερες από 100 πρεμιέρες, μία κατά το ήμισυ ελληνική συμμετοχή στο διαγωνιστικό τμήμα, άλλη μια στην κατηγορία Generation 14pus, αφιέρωμα και στον Τεό, βραβείο προσφοράς στην Μέριλ Στριπ, και από την άλλη μεριά, ανερχόμενοι σκηνοθέτες και μεγάλα ονόματα όπως ο Στίβεν Σόντερμπεργκ, ο Μπίλι Μπομπ Θόρντον, οι αδελφοί Ταβιάνι, η Αντζελίνα Τζολί, ο Χαβιέ Μπαρδέμ, ο Κιάνου Ριβς και πολλοί ακόμα, θα κατακλείσουν τις κρύες βραδιές του Βερολίνου σε ένα δεκαήμερο Φεστιβάλ που όπως επιτάσσει η περίσταση, τα έχει όλα. Aπό τις 9 έως τις 19 Φεβρουαρίου, το SevenArt θα σας κρατά ενήμερους με καθημερινές ανταποκρίσεις, παρασκήνια, και συνεντεύξεις συντελεστών.

Ο ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ

Κλείνει έντεκα χρόνια συνεχούς παρουσίας στα ηνία ενός εκ των τριών μεγαλύτερων κινηματογραφικών φεστιβάλ του κόσμου, ο 64χρονος Ντίτερ Kόσλικ, φαίνεται μέχρι τώρα ακούνητος από τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή της Μπερλινάλε, και η πρόσφατη ανανέωση της θητείας του έρχεται ως επιβράβευση στη συνέπεια (αντίθετα στο Φεστιβάλ Βενετίας η “επιτυχία” τιμωρήθηκε με την απομάκρυνση του Μύλερ), δηλαδή στη διατήρηση ενός φεστιβαλικού προφίλ που ξεκινά από τις ανεξάρτητες παραγωγές, στην προώθηση των απανταχού της γης “ανατελλόντων αστέρων”, και βέβαια όταν απαιτείται κλείνει και το μάτι στο πιο εμπορικό κομμάτι της χολιγουντιανής παραγωγής. Η δημιουργία επί των ημερών του δύο κατηγοριών (Berlinale Talent και Berlinale Shorts) δίνουν τον εναλλακτικό τόνο στη διοργάνωση, με τους νέους σκηνοθέτες να βρίσκουν την πρόσβαση που έψαχναν στη συρρικνωμένη λόγω των οικονομικών συνθηκών κινηματογραφική βιομηχανία.

Ο ΑΡΧΗΓΟΣ ΚΑΙ Η ΟΜΑΔΑ

Όσον αφορά το φετινό φεστιβάλ, η πρώτη αναγγελία ήρθε στις 2 Δεκεμβρίου με το όνομα του προέδρου της κριτικής επιτροπής. Ο Βρετανός πολυαγαπημένος σκηνοθέτης Μάικ Λι (“Μυστικά και Ψέματα”, “Γυμνός”) θα είναι ο αντικαταστάτης της ηθοποιού Ιζαμπέλα Ροσελίνι, συνεχίζοντας έτσι την παράδοση της ανάθεσης του σημαντικού αυτού ρόλου σε άτομο πολυτάλαντο και γνώστη του παγκόσμιου σινεμά. Σταδιακά οι διοργανωτές συμπλήρωσαν την κριτική επιτροπή και με τους υπόλοιπους εξίσου σημαντικούς καλλιτέχνες. Οι βραβευμένοι ηθοποιοί Σαρλότ Γκενσμπούρ (“Αντίχριστος”), ο συμπρωταγωνιστής του Χιθ Λέτζερ στο “Μυστικό του Brokeback Mountain” Τζέικ Τζίλενχαλ, ο Γάλλος σκηνοθέτης Φρανσουά Οζόν (“5x2”, “Το καταφύγιο”), ο πολυπράγμων Ολλανδός σκηνοθέτης των ταινιών “Control" και “Αμερικάνος” Άντον Κόρμπιν, και βέβαια ο νικητής της περσινής Μπερλινάλε, ο Ιρανός Άσκαρ Φαραντί που με τον “Ένα Χωρισμό” εξακολουθεί να μαζεύει βραβεία ανά την υφήλιο. Η πολύ δυνατή ομάδα του Μάικ Λι θα είναι επιφορτισμένη με το δύσκολο έργο της επιλογής των καλύτερων ταινιών, σε ένα line-up 19 συμμετεχόντων του διαγωνιστικού τμήματος.

ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΔΙΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟ

Ήδη από τις 10 Ιανουαρίου ανακοινώθηκε μεταξύ άλλων η ταινία “Μετέωρα” του Σπύρου Σταθουλόπουλου ως υποψήφια για τη Χρυσή Άρκτο. Η ταινία εξερευνά την ιδιότυπη σχέση ενός Έλληνα ορθόδοξου μοναχού και μιας μοναχής, με το επίμαχο ζήτημα της πίστης και των ανθρώπινων επιθυμιών να τίθεται στο προσκήνιο της νέας ιστορίας του ελληνικής καταγωγής σκηνοθέτη. Είναι γνωστό ότι ο Σταθουλόπουλος έφυγε οικογενειακώς από τη Θεσσαλονίκη σε ηλικία 8 ετών, έμαθε κινηματογράφο στην Κολομβία, όπου εκεί ζει μόνιμα, και το παράδοξο της όλης ιστορίας είναι το γεγονός πως οι Κολομβιανοί επενδύουν σε αυτή την ταινία η οποία φυσικά κι έχει ελληνικό χρώμα. Τα “Μετέωρα” μαζί με την ταινία “Tabu” του Μιγκέλ Γκόμεζ αποτελούν τις μοναδικές συμμετοχές των λατινοαμερικάνων στο διαγωνιστικό τμήμα, τις οποίες και θεωρούν κατά μία έννοια δικές τους, παρά το γεγονός πως ούτε κι ο Πορτογάλος Γκόμεζ ούτε βέβαια ο Σταθουλόπουλος προτίμησαν να αναθέσουν εξολοκλήρου την παραγωγή σε Βραζιλία και Κολομβία αντίστοιχα.

Η Ισπανία διαγωνίζεται με ένα πολύ ενδιαφέρον θρίλερ, το “Dictado” του Αντόνιο Χαβαρίας, με την υπόθεση να παραπέμπει αμυδρά στην “Έκτη Αίσθηση” του Σιάμαλαν και στο “Άσε το κακό να μπει” του Τόμας Άλφρεντσον. Στη γειτονική Ιταλία οι διοργανωτές έδωσαν απλόχερα μια θέση στους θρυλικούς αδελφούς Ταβιάνι, οι οποίοι εξακολουθούν να κάνουν ταινίες κι ας είναι άνω των 80. Για να είμαι ειλικρινής έχω να δω αξιόλογη ταινία τους εδώ και πολλά χρόνια, ίσως η τελευταία φορά να ήταν το κοινωνικό δράμα “Sunshine Even by Night”. Στο φεστιβάλ θα παρουσιάσουν το έργο “Ο Καίσαρας πρέπει να πεθάνει”, γυρισμένο εξ’ ολοκλήρου στις φυλακές υψίστης ασφαλείας Rebibbia της Ρώμης. Κάτι μου λέει πως, έστω τιμής ένεκεν, θα φύγουν με ένα βραβείο από το Βερολίνο.

Αν οι Ταβιάνι εκπροσωπούσαν με πίστη για χρόνια τον ιταλικό νεορεαλισμό, στην αντίπερα όχθη βρίσκεται σίγουρα ο Αμερικανός Μπίλι Μπομπ Θόρντον, ο οποίο επίσης βρίσκεται στο διαγωνιστικό τμήμα, με ένα φιλμ που φέρνει δύο οικογένειες να “συγκρούονται”, ηθικά και πολιτισμικά, σε μια ιστορία που τοποθετείται γύρω στο 1960. Αγαπημένη στη χώρα μας και η Ελβετή Ούρσουλα Μέγιερ, μέσα από το έργο της “Σπίτι με Θέα” (την γνωρίσαμε στο Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου), θα συμμετέχει στη Μπερλινάλε με την “Αδερφή”, ένα υπαρξιακό σχόλιο για τη φτώχεια μέσα από τα μάτια και τα βιώματα ενός δωδεκάχρονου κοριτσιού.

Οι διοργανωτές Γερμανοί θα εκπροσωπηθούν στο διαγωνιστικό τμήμα με τρία αξιόλογα ταλέντα της αποκαλούμενης “Σχολής του Βερολίνου”. Τον Κρίστιαν Πέτζολντ και την ταινία “Barbara”, μια ερωτική ιστορία τοποθετημένη στη διαιρεμένη Γερμανία του 1980, όπως επίσης και τον Ματίας Γκλάσνερ, τον οποίον το ελληνικό κοινό τον γνώρισε το 2007 στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας μέσα από το εύστοχο ψυχολογικό θρίλερ “Ελεύθερη Βούληση”. Ο Γκλάσνερ επιστρέφει στο Φεστιβάλ Βερολίνου με το “Mercy”, διερευνώντας τις σχέσεις ενός ζευγαριού σε μια μικρή ορεινή πόλη της Νορβηγίας. Ο τρίτος της παρέας είναι ο Χάνς Κρίστιαν Σμιτ, ο οποίος είχε σοκάρει την Μπερλινάλε πριν μερικά χρόνια με μια ιστορία εξορκισμού (“Ρέκβιεμ”), και τώρα επιστρέφει με μια πιο χαλαρή ιστορία αλλά απόλυτα συνυφασμένη με το τι συμβαίνει στους νέους και στις σχέσεις τους με τους γονείς τους (“Home for the Week”).

ΑΓΝΩΣΤΑ ΔΙΑΜΑΝΤΑΚΙΑ

Όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος θα υπάρξουν ευχάριστες εκπλήξεις του διαγωνιστικού τμήματος. Φυσικά και δεν ξέρουμε το αποτέλεσμα τους, απλά το ευχόμαστε ευοίωνο. Κρατήστε το όνομα του Μπριγιάντε Μεντόζα, ενός δημιουργού από τις Φιλιππίνες που με την “Αιχμαλωσία” μπορεί να δημιουργήσει θόρυβο, αλλά γιατί όχι και του 47χρονου Γάλλου Φρεντερίκ Βιτό με το “Έρχομαι σπίτι”. Αγαπημένος στη Γερμανία είναι κι ο Κινέζος Wang Quan'an, ο οποίος είχε κερδίσει πριν δυο χρόνια την Αργυρή Άρκτο Σεναρίου με το “Apart Together”, και δεν θα εκπλαγούμε αν και η νέα του ιστορία “White Deer Plain”, η οποία και πάλι φαίνεται να καταπιάνεται με τις ανθρώπινες εικόνες και τα σύμβολα στην άγνωστη σε όλους μας αγροτική Κίνα, φτάσει ψηλά στις προτιμήσεις της επιτροπής.

ΤΑΙΝΙΑ ΕΝΑΡΞΗΣ

Δεν μπορώ να πω ότι ενθουσιάστηκα στο άκουσμα της ταινίας που θα ανοίξει την αυλαία του φεστιβάλ στις 9 του μήνα. Προέρχεται από τον συντηρητικό Γάλλο κινηματογραφιστή Μπενουά Ζακό (όσοι παρακολουθείτε συστηματικά το Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου, ίσως να έχετε δει κάποιο από τα φιλμ του) και η ταινία λέγεται “Οι αποχαιρετισμοί στη Βασίλισσα”, μια ακόμη εκδοχή της Μαρίας Αντουανέτας. Ίσως να αξίζει να τη δει κανείς για την πρωταγωνίστρια της, την Ντάιαν Κρούγκερ.

ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΡΟΒΟΛΕΣ

Στην κατηγορία αυτή όπως και σε εκείνη του Φεστιβάλ Καννών, υπάρχει ανέκαθεν η τάση της προσέλκυσης του κοινού των μπλοκμπάστερ ταινιών. Έτσι, λοιπόν, θα προβληθεί η νέα, αμφιλεγόμενη, ταινία του Στίβεν Σόντερμπεργκ “Haywire”, που όλο λέει πως θα παρατήσει τη σκηνοθεσία κι όλο βρίσκεται σε κάποιο κινηματογραφικό πλατό. Θα προβληθεί επίσης το “Εξαιρετικά Δυνατά & Απίστευτα Κοντά” του Στήβεν Ντάλντρι, το οποίο από το πουθενά θα είναι υποψήφιο και για Όσκαρ. Η Αντζελίνα Τζολί, υποψήφια για Χρυσή Σφαίρα Ξενόγλωσσης Ταινίας θα είναι παρούσα ως σκηνοθέτις στο Βερολίνο για την πρεμιέρα του “In The Land Of Blood And Honey”, το οποίο περιμένουμε με ιδιαίτερη περιέργεια να δούμε.

Άγνωστο αν η Ούμα Θέρμαν θα εμφανιστεί στο κόκκινο χαλί της Μπερλινάλε με αφορμή τη προβολή της νέας της ταινίας “Young Adult”, θα είναι σίγουρα όμως ο σκηνοθέτης αυτής της ανάλαφρης κομεντί Τζέισον Ρέιτμαν (“Ραντεβού στον αέρα”). H εξαίρετη Bρετανίδα ηθοποιός Σαρλότ Ράμπλινγκ, μετά το στιβαρό ρόλο της μητέρας, στη “Μελαγχολία” του Λαρς Φον Τρίερ, έχει τον κεντρικό ρόλο στο κοινωνικό θρίλερ “I Anna”, από το ομώνυμο μυθιστόρημα της Έλσα Λεβίν. Ταινία που έχει βρει διανομή στην Ελλάδα. Διανομή βρήκε και το “Just Like A Woman” του Αλγερινού Ρασίντ Μπουχαρέμπ, ο οποίος -όπως κάποιοι θα θυμόσαστε- δημιούργησε αναστάτωση στο Φεστιβάλ Καννών του 2010, με την αστυνομία να παίρνει πρωτοφανή μέτρα ασφαλείας τη μέρα προβολής της προκλητικής πολιτικής ταινίας του “Πέρα από το Νόμο”.

Το παρών στο Φεστιβάλ θα δώσουν και οι Κιανου Ριβς και Χαβιέ Μπαρδέμ, για δύο διαφορετικά ντοκιμαντέρ. Ο Κιάνου Ριβς συμμετέχει και ως ηθοποιός και ως παραγωγός στο εξαιρετικά ενδιαφέρον “Side by Side”. Αφορά αυτή τη μεγάλη συζήτηση, η οποία στο χώρο μας, τον κινηματογραφικό γίνεται πεδίο έντονων συζητήσεων. Ταινίες με φιλμ ή με ψηφιακές κάμερες; Την άποψη τους καταθέτουν οι πάντες: Σκορσέζε, Ντέιβιντ Λιντς, Νόλαν, Κάμερον κ.ά. Αντίθετα ο Χαβιέ Μπαρδέμ στο “Sons of the Clouds” γίνεται ο οδηγός μας στην εξερεύνηση αυτής της λυσσαλέας -μέχρι θανάτου- σύγκρουσης στη Δυτική Σαχάρα, με τα ανθρώπινα δικαιώματα να θραύονται στο όνομα της θρησκείας και της πολιτικής ανελευθερίας.

ΠΑΝΟΡΑΜΑ

Είναι η κατηγορία η πιο ανατρεπτική. Κατακλύζονται οι προβολές με τους σινεφίλ να ξεπερνούν τα τελευταία χρόνια τους 20 χιλιάδες σε κάθε διοργάνωση. Φέτος 50 ταινίες θα βρεθούν σε αυτό το φόρουμ. Από μια πρώτη ανάγνωση ξεχώρισα το “Calm At Sea” του Βόλγκερ Σλόντορφ. Πρόκειται για την ιστορία ενός νεαρού μαχητή στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το καυτό θέμα της μετανάστευσης θίγει κι ο Τόνι Γκάτλιφ στο “Indignados”, με συμμετοχή στην παραγωγή και από την Ελλάδα. Την αντιμετώπιση των γκέι στη Σερβία παρουσιάζει ο Σράντζαν Ντρακόσεβιτς. Μόνο από την υπόθεση εικάζω το έντονο σαρκαστικό και χιουμοριστικό στοιχείο.

GENERATION 14PLUS

Ακόμα ένας Έλληνας στην Μπερλινάλε. Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη ο νεαρός Άγγελος Αμπάζογλου, και διαγωνίζεται στη κατηγορία αυτή με το “Mustafa's Sweet Dreams”, όπου ο θεατής θα ανακαλύψει τα μυστικά των ανατολίτικων γεύσεων και του μπακλαβά.

ΒΡΑΒΕΙΟ ΣΤΗN ΜΕΡIΛ ΣΤΡΙΠ

Η “Σιδηρά Κυρία” δε θα μπορούσε να απουσιάζει από τη στιγμή που η πρωταγωνίστρια Μέριλ Στριπ είναι το τιμώμενο πρόσωπο της διοργάνωσης. Σε ειδική τελετή στις 14 Φεβρουαρίου θα της απονεμηθεί η τιμητική Χρυσή Άρκτος για την προσφορά της στην έβδομη τέχνη. Έκτος από την τελευταία της ταινία, στην οποία όπως ήδη γνωρίζουμε υποδύεται την Βρετανίδα πρώην πρωθυπουργό Μάργκαρετ Θάτσερ και είναι πιθανόν να κερδίσει το τρίτο Όσκαρ της καριέρας της, θα προβληθούν σε ειδικές προβολές άλλες έξι ταινίες της, ανάμεσα σε αυτές το “Κράμερ εναντίον Κράμερ” και το “Sophie’s Choice”.

ΕΙΔΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟ

Η ξαφνική απώλεια του κορυφαίου δημιουργού Θόδωρου Αγγελόπουλου, κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων της τελευταίας του ταινίας, δεν άφησε ασυγκίνητους τους διοργανωτές, οι οποίοι μέσα σε μια βδομάδα ετοίμασαν ένα μικρό αφιέρωμα στη μνήμη του, παρουσιάζοντας τα τελευταία κινηματογραφικά του “περάσματα” από τη γερμανική πόλη, τη “Σκόνη του Χρόνου” και το “Λιβάδι που δακρύζει”.

ΡΕΤΡΟΣΠΕΚΤΙΒΑ

Φέτος οι ρετρό αναφορές είναι σαν ένα μάθημα στα πρώτα χρόνια του κινηματογράφου. Με τον Σοβιετικό Φορμαλισμό του ‘20 να συναντά τον Γερμανικό Εξπρεσιονισμό του ‘30. Ανεπανάληπτα δημιουργήματα που σφράγισαν τον 20o αιώνα. Ανάμεσα τους οι ποιητές της εικόνας, Πουντόβκιν, Προτασάνοφ, Μπαρνέτ, Αϊζενστάιν και από την άλλη μεριά, Μίτλερ και Όζεπ.

ΣΙΝΕΜΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Σε μια χρονική στιγμή που εκτός από την παγκόσμια οικονομική κρίση εξελίσσονται και πολιτικές αλλαγές σε μια σειρά από χώρες, τα κορυφαία φεστιβάλ πιάνουν τον παλμό των εξελίξεων. Το είδαμε στις Κάννες και στη Βενετία με τα γεγονότα της Πλατείας Ταχρίρ στην Αίγυπτο να δίνουν το έναυσμα για ντοκιμαντέρ πολιτικού περιεχομένου. Η λεγόμενη “Αραβική Άνοιξη” θα βρει χώρο και χρόνο στο Βερολίνο, με την προβολή πάνω από 20 έργων από τη Συρία, την Αίγυπτο, το Λίβανο, την Τυνησία και το Μαρόκο, σε μια πρωτοφανή κινηματογραφική απεικόνιση της κλιμακούμενης εξέγερσης.

ΣΥΖΗΤΗΣΕΙΣ

Ο κινηματογράφος στην ψηφιακή εποχή και οι ραγδαίες τεχνολογικές μεταβολές θέτουν τους επαγγελματίες του χώρου απέναντι στις προκλήσεις του μέλλοντος. Τη Δευτέρα 13 Φεβρουαρίου στο πλαίσιο του φεστιβάλ θα συζητηθεί το θέμα αυτό, με τη συμμετοχή πολλών προσωπικοτήτων. Μια μέρα πριν θα συζητηθούν οι νέοι τρόποι διανομής των ταινιών και το αντίστοιχο μάρκετινγκ, καθώς και οι ευκαιρίες που υπάρχουν για την προώθηση μη αγγλόφωνων ταινιών. Αυτές είναι μόνο μερικές από τις συζητήσεις που θα υπάρξουν μέσα στο φεστιβαλικό δεκαήμερο, και σιγουρα θα υπάρξουν αρκετές ακόμα.