Ο Ιάκωβος Γωγάκης παρουσιάζει ταινίες που αξίζουν της προσοχής σου, οι οποίες προβλήθηκαν πρόσφατα σε κινηματογραφικά φεστιβάλ ανά τον κόσμο και δεν έχουν βρει (ακόμα;) διανομή στην Ελλάδα.
Το Μέλλον (The Future) της Μιράντα Τζουλάι (2011)
Ένα βιβλίο 160 σελίδων που έφτασε στα χέρια μου το 2006 με τίτλο “Learning to Love You More”, ήταν το κίνητρο που έψαχνα για να σκεφτώ υπαρξιακά, να αναθεωρήσω εν μέρει το πώς βλέπω τη ζωή και τους γύρω μου, και να μου αναπτερώσει το δημιουργικό μου κομμάτι. Η αναζήτηση για τους συγγραφείς με οδήγησε στη Μιράντα Τζουλάι και στο ντιβιντάδικο της γειτονιάς.
Το “Εγώ και εσύ και όλοι οι γνωστοί” ήταν το δικό της εναρκτήριο λάκτισμα (παράλληλα με τη συγγραφή) στο σύγχρονο, ανάλαφρο, ποιητικό κινηματογράφο, από τον οποίο βρήκε εκατό τοις εκατό τον ιδιαίτερο τρόπο να παρουσιάσει μια ρομαντική κομεντί μέσα από την ιστορία του Ρίτσαρντ και της Κριστίν, δύο διαφορετικών χαρακτήρων που τους ένωναν δο κοινά στοιχεία: Η μοναξιά και η έλλειψη επικοινωνίας. Αν ισχυριστώ ότι με ενθουσίασε θα λέω ψέματα, όπως αντίθετα είχε συμβεί με το βιβλίο, διέκρινα όμως από την άλλη μεριά, μια άλλου είδους πρωτοτυπία του έργουκαι κάπως δικαιολόγησα τα τέσσερα βραβεία που πήρε στις Κάννες, και το ειδικό βραβείο στο Φεστιβάλ Σάντανς.
Το “Μέλλον”, η πιο πρόσφατη κινηματογραφική της απόπειρα, που προβλήθηκε επίσης στο Φεστιβάλ Σάντανς πριν ακριβώς ένα χρόνο, λειτουργεί ως συνέχεια της προηγούμενης της ταινίας. Αισθάνομαι ότι το ελληνικό κοινό θα την αντιμετωπίσει αποστασιοποιημένα, ίσως γιατί η συμβίωση των ζευγαριών μακριά κι έξω από τη λογική του γάμου δεν έχει λάβει την έκταση άλλων κοινωνιών, ενώ αξίζει από την άλλη μεριά, όσοι δεν έτυχε ως αναγνώστες και ως θεατές να γνωρίσουν την Μιράντα Τζουλάι να το πράξουν, και νομίζω πώς κάτι θα κερδίσουν.
Αντί για τον Ρίτσαρντ και την Κριστίν, έχουμε εδώ τον Τζέισον, συντηρητή δικτύων, και τη Σόφι, δασκάλα χορού. Για να καταπολεμήσουν την πλήξη τους, αποφασίζουν να παρατήσουν τις δουλειές τους και να αντιμετωπίσουν με διάφορους τρόπους το προειδοποιητικό καμπανάκι της οριστικής ρήξης της σχέσης τους. Ο Τζέισον θα βρει εθελοντική εργασία και η Σόφι θα καταλήξει στη δημιουργία βίντεο χορού ανεβάζοντας τα στο youtube. Παράλληλα, αντί να κάνουν παιδί αποφασίζουν πως είναι προτιμότερο να υιοθετήσουν μια αδέσποτη γάτα που έχει μόνο έξι μήνες ζωής. Τυχαίο άραγε; Η σχέση θα πάει ένα βήμα μπροστά ή τελικά η φθορά είναι μη αναστρέψιμη;
Ίσως η απάντηση να είναι αυτονόητη και δευτερευούσης σημασίας, από τη δομή της ίδιας της ιστορίας. Η Τζουλάι αντιστέκεται στον συνήθη ρεαλισμό, απαξιώνοντας τα αφηγηματικά στερεότυπα, και οδηγεί το έργο σε απότομη στροφή προς του μαγικό σουρεαλισμό. Ο Τζέισον συνομιλεί με το φεγγάρι, η γάτα γίνεται ξαφνικά ο αφηγητής, με μια εντελώς αντίθετη αισθητική από το “Look who’s talking now”, όπου μέσα από την κινηματογραφικό παραλογισμό επενδύει (και ως ένα βαθμό το επιτυγχάνει), να αγγίξει το ευαίσθητο νεύρο των ηλικιών από 30 και άνω, και να λειτουργήσει η ιστορία σαν τον καθρέφτη του καθενός από εμάς.
Αυτή η προσέγγιση έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί τη συναντάμε μέσα σε όλο το φάσμα των καθημερινών διαπροσωπικών σχέσεων, και η σκηνοθέτις την προτάσσει έμπρακτα. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός πως ούτε στα σπουδαία θεατρικά αριστουργήματα (Άλμπι-"Βιρτζίνια Γουλφ"), ούτε στα μεγάλα κινηματογραφικά (Μπέργκμαν-"Σκηνές από ένα γάμο") δεν καταγράφονται με σουρεαλιστικό φόντο οι λυσσαλέες συζυγικές σχέσεις της μέσης ηλικίας, αντίθετα προτιμάται ο ωμός ρεαλισμός, ενώ δίνει και παίρνει το στοιχείο του παραλόγου μέσα από την ίδια τη πλοκή τους.
Στις εξαιρέσεις βρίσκουμε τον Φελίνι με το “8½”, ενώ παρεκκλίνει μεν αλλά βρίσκεται στο πνεύμα και ο Μπουνιουέλ με την “Ωραία της Ημέρας”. Θα μπορούσαμε να εντάξουμε και το σχετικά πρόσφατο “American Beauty” σε αυτή τη κατηγορία. Υπάρχουν σίγουρα και άλλα που μου διαφεύγουν αυτή τη στιγμή. Για να μην παρεξηγηθώ, δεν συγκρίνω την Τζουλάι με τους προαναφερθέντες, επισημαίνω όμως ως θετικό το διαφορετικό και έξυπνα δομημένο το κινηματογραφικό της ύφος πάνω σε μια συγκεκριμένη θεματολογία.
Ερμηνεύει η ίδια η δημιουργός το ρόλο της Σόφι. Ακόμα και το ατημέλητο ντύσιμο της, η προσωπικότητα που βγάζει προς τα έξω, είναι αντανάκλαση του τι είναι η ίδια πραγματικά. Τα πορτρέτα των δύο πρωταγωνιστών από το αρχικό πλάνο, δηλαδή να μοιράζονται έναν καναπέ με δύο ξεχωριστά λάπτοπ, και στη συνέχεια με την ανία και την εμφανή έλλειψη ενδιαφέροντος του Τζέισον για τη σύντροφό του, που οδηγεί στην από μέρους της απιστία, φέρουν το αποτέλεσμα των οδυνηρών συμβιώσεων που χρονίζουν, αλλά διαφαίνεται εξαρχής πως δεν υπάρχει μέλλον εξού και ο ευφυής τίτλος. Δεν κάνουν σεξ, αγγίζονται αμήχανα, δεν έχουν τίποτα ουσιαστικό να πουν.
Η πολυτάλαντη δημιουργός φαίνεται να γνωρίζει από πρώτο χέρι το τι γίνεται γύρω της, ίσως και στο δικό της σπίτι, παρά το γεγονός πως δηλώνει ευτυχής πλάι στον επίσης σκηνοθέτη σύζυγό της Μάικ Μιλς. Το “Μέλλον” προβάλλεται εκτός από τις Η.Π.Α σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες. Είναι δεδομένο πως η επιτυχία δε θα έρθει με τα κινηματογραφικά εισιτήρια αλλά όταν κυκλοφορήσει σε dvd, όπως συνέβη με το “Εγώ και εσύ και όλοι οι γνωστοί” το 2005.
Το “Εγώ και εσύ και όλοι οι γνωστοί” ήταν το δικό της εναρκτήριο λάκτισμα (παράλληλα με τη συγγραφή) στο σύγχρονο, ανάλαφρο, ποιητικό κινηματογράφο, από τον οποίο βρήκε εκατό τοις εκατό τον ιδιαίτερο τρόπο να παρουσιάσει μια ρομαντική κομεντί μέσα από την ιστορία του Ρίτσαρντ και της Κριστίν, δύο διαφορετικών χαρακτήρων που τους ένωναν δο κοινά στοιχεία: Η μοναξιά και η έλλειψη επικοινωνίας. Αν ισχυριστώ ότι με ενθουσίασε θα λέω ψέματα, όπως αντίθετα είχε συμβεί με το βιβλίο, διέκρινα όμως από την άλλη μεριά, μια άλλου είδους πρωτοτυπία του έργουκαι κάπως δικαιολόγησα τα τέσσερα βραβεία που πήρε στις Κάννες, και το ειδικό βραβείο στο Φεστιβάλ Σάντανς.
Το “Μέλλον”, η πιο πρόσφατη κινηματογραφική της απόπειρα, που προβλήθηκε επίσης στο Φεστιβάλ Σάντανς πριν ακριβώς ένα χρόνο, λειτουργεί ως συνέχεια της προηγούμενης της ταινίας. Αισθάνομαι ότι το ελληνικό κοινό θα την αντιμετωπίσει αποστασιοποιημένα, ίσως γιατί η συμβίωση των ζευγαριών μακριά κι έξω από τη λογική του γάμου δεν έχει λάβει την έκταση άλλων κοινωνιών, ενώ αξίζει από την άλλη μεριά, όσοι δεν έτυχε ως αναγνώστες και ως θεατές να γνωρίσουν την Μιράντα Τζουλάι να το πράξουν, και νομίζω πώς κάτι θα κερδίσουν.Αντί για τον Ρίτσαρντ και την Κριστίν, έχουμε εδώ τον Τζέισον, συντηρητή δικτύων, και τη Σόφι, δασκάλα χορού. Για να καταπολεμήσουν την πλήξη τους, αποφασίζουν να παρατήσουν τις δουλειές τους και να αντιμετωπίσουν με διάφορους τρόπους το προειδοποιητικό καμπανάκι της οριστικής ρήξης της σχέσης τους. Ο Τζέισον θα βρει εθελοντική εργασία και η Σόφι θα καταλήξει στη δημιουργία βίντεο χορού ανεβάζοντας τα στο youtube. Παράλληλα, αντί να κάνουν παιδί αποφασίζουν πως είναι προτιμότερο να υιοθετήσουν μια αδέσποτη γάτα που έχει μόνο έξι μήνες ζωής. Τυχαίο άραγε; Η σχέση θα πάει ένα βήμα μπροστά ή τελικά η φθορά είναι μη αναστρέψιμη;
Ίσως η απάντηση να είναι αυτονόητη και δευτερευούσης σημασίας, από τη δομή της ίδιας της ιστορίας. Η Τζουλάι αντιστέκεται στον συνήθη ρεαλισμό, απαξιώνοντας τα αφηγηματικά στερεότυπα, και οδηγεί το έργο σε απότομη στροφή προς του μαγικό σουρεαλισμό. Ο Τζέισον συνομιλεί με το φεγγάρι, η γάτα γίνεται ξαφνικά ο αφηγητής, με μια εντελώς αντίθετη αισθητική από το “Look who’s talking now”, όπου μέσα από την κινηματογραφικό παραλογισμό επενδύει (και ως ένα βαθμό το επιτυγχάνει), να αγγίξει το ευαίσθητο νεύρο των ηλικιών από 30 και άνω, και να λειτουργήσει η ιστορία σαν τον καθρέφτη του καθενός από εμάς.Αυτή η προσέγγιση έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί τη συναντάμε μέσα σε όλο το φάσμα των καθημερινών διαπροσωπικών σχέσεων, και η σκηνοθέτις την προτάσσει έμπρακτα. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός πως ούτε στα σπουδαία θεατρικά αριστουργήματα (Άλμπι-"Βιρτζίνια Γουλφ"), ούτε στα μεγάλα κινηματογραφικά (Μπέργκμαν-"Σκηνές από ένα γάμο") δεν καταγράφονται με σουρεαλιστικό φόντο οι λυσσαλέες συζυγικές σχέσεις της μέσης ηλικίας, αντίθετα προτιμάται ο ωμός ρεαλισμός, ενώ δίνει και παίρνει το στοιχείο του παραλόγου μέσα από την ίδια τη πλοκή τους.
Στις εξαιρέσεις βρίσκουμε τον Φελίνι με το “8½”, ενώ παρεκκλίνει μεν αλλά βρίσκεται στο πνεύμα και ο Μπουνιουέλ με την “Ωραία της Ημέρας”. Θα μπορούσαμε να εντάξουμε και το σχετικά πρόσφατο “American Beauty” σε αυτή τη κατηγορία. Υπάρχουν σίγουρα και άλλα που μου διαφεύγουν αυτή τη στιγμή. Για να μην παρεξηγηθώ, δεν συγκρίνω την Τζουλάι με τους προαναφερθέντες, επισημαίνω όμως ως θετικό το διαφορετικό και έξυπνα δομημένο το κινηματογραφικό της ύφος πάνω σε μια συγκεκριμένη θεματολογία. Ερμηνεύει η ίδια η δημιουργός το ρόλο της Σόφι. Ακόμα και το ατημέλητο ντύσιμο της, η προσωπικότητα που βγάζει προς τα έξω, είναι αντανάκλαση του τι είναι η ίδια πραγματικά. Τα πορτρέτα των δύο πρωταγωνιστών από το αρχικό πλάνο, δηλαδή να μοιράζονται έναν καναπέ με δύο ξεχωριστά λάπτοπ, και στη συνέχεια με την ανία και την εμφανή έλλειψη ενδιαφέροντος του Τζέισον για τη σύντροφό του, που οδηγεί στην από μέρους της απιστία, φέρουν το αποτέλεσμα των οδυνηρών συμβιώσεων που χρονίζουν, αλλά διαφαίνεται εξαρχής πως δεν υπάρχει μέλλον εξού και ο ευφυής τίτλος. Δεν κάνουν σεξ, αγγίζονται αμήχανα, δεν έχουν τίποτα ουσιαστικό να πουν.
Η πολυτάλαντη δημιουργός φαίνεται να γνωρίζει από πρώτο χέρι το τι γίνεται γύρω της, ίσως και στο δικό της σπίτι, παρά το γεγονός πως δηλώνει ευτυχής πλάι στον επίσης σκηνοθέτη σύζυγό της Μάικ Μιλς. Το “Μέλλον” προβάλλεται εκτός από τις Η.Π.Α σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες. Είναι δεδομένο πως η επιτυχία δε θα έρθει με τα κινηματογραφικά εισιτήρια αλλά όταν κυκλοφορήσει σε dvd, όπως συνέβη με το “Εγώ και εσύ και όλοι οι γνωστοί” το 2005.
Βαθμολογία: 6.5/10
Ιάκωβος Γωγάκης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου