Hidden Movie Secrets in Festivals: Can ( Τουρκία)

 

Ο Ιάκωβος Γωγάκης παρουσιάζει ταινίες που αξίζουν της προσοχής σου, οι οποίες προβλήθηκαν πρόσφατα σε κινηματογραφικά φεστιβάλ ανά τον κόσμο και δεν έχουν βρει (ακόμα;) διανομή στην Ελλάδα.
 

Can, του Ρασίτ Σελικεζέρ (2011)

Το “Can” έρχεται από τη γειτονική Τουρκία και προβλήθηκε πριν μερικές μέρες στο Φεστιβάλ Σάντανς στη Γιούτα των Η.Π.Α, όπου και απέσπασε Ειδικό Βραβείο Επιτροπής για τις ταινίες εκτός Αμερικής.

Η πρώτη σκηνή μέσα στο υπνοδωμάτιο είναι γεμάτη ευφορία, με την Αισέ και τον Σεμάλ να δείχνουν ευτυχισμένοι. Η ανατροπή θα έρθει γρήγορα, όταν επισκέπτονται το γιατρό που τους λέει πως δε μπορούν να κάνουν παιδί, εξαιτίας δυσλειτουργίας του Σεμάλ. Ο τελευταίος επηρεασμένος από τις επικρατούσες θρησκευτικές και τοπικές αντιλήψεις της Τουρκίας ότι δηλαδή δεν είναι άντρας όποιος δε μπορεί να κάνει παιδί, πιέζει τη γυναίκα του να προσποιηθεί για εννέα μήνες ότι είναι έγκυος, χρησιμοποιώντας για κάλυψη μια ιδιόμορφη κατασκευή και παράλληλα ξεκινάει ενέργειες για υιοθεσία ενός βρέφους.

Παράλληλα με την ιστορία αυτή, ο θεατής θα γνωρίσει τον νεαρό Καν (εξού και ο τίτλος) ο οποίος βρίσκεται χωρίς καμία φροντίδα, μόνος, μέσα σε πάρκα και πλατείες, αφήνοντας σε όλους εμάς την εικόνα της πλήρους οικογενειακής παραμέλησης. Η πικρή αλήθεια αποκαλύπτεται συν τω χρόνω, με την Αισέ να έχει βάλει το χέρι της σε αυτή τη κατάσταση.

Οι μήνες περνούν, η υιοθεσία ολοκληρώνεται, μόνο που η Αισέ αρνείται τη νέα κατάσταση που δημιουργείται. Παραμελεί το παιδί, φαίνεται να μη το θέλει. Σε σκηνή έντονου διαπληκτισμού ο Σεμάλ φεύγει και δε γυρίζει ποτέ πίσω. Οι επόμενες σκηνές θα μας πάνε πέρα στο χρόνο, με τον Σεμάλ παντρεμένο με μια άλλη πλούσια γυναίκα, που θα του προσφέρει κοινωνική καταξίωση, και ένα παιδί αγνώστου πατρός. Αυτή η σχέση θα αποδειχθεί επίσης αδιέξοδη, με τον τραγικό ήρωα να βλέπει την άλλη σκληρή όψη, αυτήν που αντιμετώπιζε για χρόνια η πρώτη του γυναίκα.

Πολύ μπερδεμένη η ιστορία. Ο Σελικεζέρ προσπαθεί στα 105 λεπτά να χωρέσει πολλά ζητήματα κοινωνικού περιεχομένου που ταλανίζουν την κοινωνία της Τουρκίας, όπως η ανατροφή των παιδιών, η μορφή που έχει πάρει ο θεσμός της οικογένειας με την πάλη ανάμεσα στο παραδοσιακό και το σύγχρονο, με τη δυναμική που αποκτούν τα δικαιώματα των γυναικών, την υπερηφάνεια των ανθρώπων, και για τις ενοχές τους.

Το έργο θα μπορούσε να το δει κανείς και τριχοτομημένο, με τους τρεις να αποτελούν ουσιαστικά ξεχωριστές περιπτώσεις, ακολουθώντας το δρόμο των προσωπικών επιλογών, θέλοντας ουσιαστικά να απαλλαγούν από τα κοινωνικά βάρη που ηθελημένα ή άθελα τους έχουν επωμιστεί. Η Αισέ κουβαλάει ένα μυστικό, μια παράνομη σχέση και ένα παιδί, ένα γεγονός που δεν αναιρεί την αγάπη της για τον σύντροφό της.

Βέβαια τη στιγμή που αυτός γίνεται πιεστικός και παρανοϊκός, τότε για την Αισέ δεν υπάρχει άλλη επιλογή από την απόσταση. Ο Σεμάλ χάνει την αυτοεκτίμηση του, πλήττεται ο ανδρισμός του λόγω της ανικανότητας του να κάνει παιδί και η αγχωτική κατάσταση που τον κυριεύει τον φέρνει σε απόγνωση, αφήνοντας πίσω του ότι είχε κτίσει.

Ενδιαφέρουσα η αντίθετη οπτική με τον κεντρικό ήρωα να βιώνει μια παρόμοια κατάσταση και να μπορεί πια να αντιληφθεί πως ένοιωθε η Αισέ, όταν αυτός της επέβαλλε την άποψη του.

Η ταινία δεν είναι για όλα τα γούστα. Υπάρχουν δυνατές στιγμές, ιδίως προς το τέλος, όπου η συγκίνηση ξεχειλίζει, από την άλλη μεριά όμως υπάρχουν κενά σε όλα τα επί μέρους στάδια της πλοκής. Μπορώ να εικάσω δύο βασικούς λόγους που η ταινία αυτή κέρδισε την προσοχή στο Φεστιβάλ Σάντανς:

Ο πρώτος είναι η ίδια η θεματολογία που παραπέμπει σε αυτό που αδόκιμα θα χαρακτηρίζαμε “η σύγχρονη οικογένεια στις μουσουλμανικές χώρες”. Προκαλεί όλο και περισσότερο το ενδιαφέρον των δυτικών, η καθημερινότητα των νέων ανθρώπων που ζουν σε χώρες με αντιθέσεις όπως είναι η Τουρκία και το Ιράν. Ανήκει και το “Can” στην ίδια κατηγορία με τον Ιρανικό “Ένα Χωρισμό”. Η διαφορά βρίσκεται στο επίπεδο του δημιουργού με τον Φαραντί να ξεδιπλώνει αριστουργηματικά την ιστορία και να κλέβει τις εντυπώσεις.

Αν κάποτε το “Can” βρεθεί στο δρόμο σας θα αναγνωρίσετε νομίζω και εσείς τις σεναριακές αδυναμίες του Ρασίτ Σελικεζέρ στο αφηγηματικό κομμάτι. Οι ηθοποιοί του από την άλλη μεριά, κατά μία έννοια τον ξελασπώνουν. Η Σεμέλ Ουσέρ και ο Σερνταντ Όρσιν (“Ασημένια Φεγγάρια”) είναι πειστικοί, γίνονται ένα με τους καταδικασμένους και θλιβερούς χαρακτήρες που ενσαρκώνουν, αποτύπωμα μπερδεμένων συνειδήσεων, κραυγαλέων επιπόλαιων πράξεων, με την ευθύνη να βαρύνει τη δομή των κοινωνιών που ζουν και οι λαθεμένες αποφάσεις τους να είναι αποτέλεσμα αυτού του ασφυκτικού περίγυρου.

Βαθμολογία: 6/10
Ιάκωβος Γωγάκης

Αναδημοσίευση απο SevenArt.gr( Στήλη " Χωρίς Διανομή")